Ekspertyza stanu technicznego pokrycia papowego oraz opierzeń dachu

Fot. 1. Próg (grzbiet) pomiędzy sektorami dachu. Pokrycie papy zostało wykonane z niewielkich kawałków powstałych w wyniku uzupełniania uszkodzonych elementów

Opis dachu
Obiekt handlowy, do którego należy opisywany dach, składa się z dwóch części: z budynku podchodzącego z 1911 r. i dobudowanej do niego nowej części. Połączenie budynków różnych wysokości spowodowało, że dach jest złożony z kilku połaci leżących na różnych poziomach. Konstrukcja dachu – płyta żelbetowa została ocieplona styropianem układanym w trzech warstwach o łącznej grubości ok. 42 cm.

Na krawędziach połaci dachu na wszystkich poziomach znajdują się ścianki attykowe, zabezpieczone od góry obróbkami blacharskimi. Powierzchnia dachu została zabezpieczona przeciwwilgociowo dwoma warstwami papy dachowej. Zaprojektowano wewnętrzne odwodnienie dachów za pomocą odpowiednio wyprofilowanych: spadków, koryt zlewnych oraz wpustów dachowych. Na dachu budynku znajdują się różne urządzenia niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania obiektu.

Odwodnienie
Najniższy poziom +14,51–14,87 m podzielony został na poprzeczne sektory progami (grzbietami) wodnymi (fot. 1, 2).


Fot. 2. Próg wodny pokryty nowym brytem papy

Pośrodku szerokości sektorów zaprojektowano kanały odwadniające. Projektowane nachylenia płaszczyzn dachu w kierunku kanałów wynoszą 3%. Kanały o skomplikowanym kształcie i zmiennej szerokości powinny mieć spadek 8% w kierunku wpustów dachowych.

Rozwiązania projektowe dotyczące odwodnienia dachu nie zostały zrealizowane prawidłowo. Sektorów jest znacznie mniej niż zaplanowano, koryta mają krawędzie równoległe o stałej szerokości. Spadki koryt mają różne nachylenia, wpusty dachowe nie znajdują się zawsze w najniższych miejscach. W korytach powstają zastoiny. Całe obszary dachu są bezodpływowe. Na powierzchni dachu pojawiają się zazielenienia (fot. 3, 4, 5, 6).


Fot. 3. Wpust dachowy odwadniający. Papa ułożona z nieregularnych kawałków. Zazielenienia na powierzchni papy świadczą o powolnym spływie wody


Fot. 4. Zastoiny wody na końcu kanału odwadniającego


Fot. 5. Zazielenienia i zastoiny wody widoczne w kanale odwadniającym


Fot. 6. Duże zastoiny wody w kanale odwadniającym, brak prawidłowych spadków

Pod ścianami świetlików dach jest nieprawidłowo wyprofilowany, co utrudnia odpływanie wody (fot. 7). Rozmieszczenie podpór instalacji znajdującej się na dachu nie powinno utrudniać spływu wody, a na dachu niektóre podpory znajdują się w kanałach (fot. 8). Wpusty dachowe przejmujące wodę są wykonane z PCV.


Fot. 7. Zazielenienie powierzchni papy. Brak prawidłowego wyprofilowania dachu w pobliżu świetlików


Fot. 8. Nieprawidłowo usytuowana podpora kanału wentylacyjnego: w kanale wentylacyjnym przed wpustem odwadniającym

Na poziomie +18,20–22,07 m zastosowano podobny system odwodnienia dachu – kanały odwadniające zbierają wodę opadową i odprowadzają wodę na zewnątrz przez przelewy w ścianach attyk (fot. 9), które zastosowano obok wpustów dachowych. Występują tu podobne błędy odwodnienia jak na poziomie niższym. Widoczne są kanały odwadniające z zastoinami wody (fot. 9), miejsca bezodpływowe (fot. 10). Prawidłowe działanie przelewów wymaga, aby poziom dolnej płaszczyzny przelewu zapewniał swobodny przepływ wody. Konieczna jest także gładka powierzchnia obróbki papowej przelewu. Tu przelew został wykonany na nieprawidłowym poziomie i jest źle oklejony papą (fot. 11).


Rys. 1. Przekrój przez attykę


Fot. 9. Kanał odwadniający – nieprawidłowo wyprofilowany spadek, kałuża. Kanał jest zbyt płytki, woda wylewa się na zewnątrz


Fot. 10. Miejsce bezodpływowe, zazielenienie powierzchni papy


Fot. 11. Przelew dachowy przez ścianę attyki wykonany za wysoko i bardzo źle oklejony papą. Wewnątrz przelewu rośnie mech

Na poziomie +24,84–25,04 występują kanały odwadniające z wpustami. W dniu oględzin dachu nie występowały zastoiny wody. Na dachach zamontowane są duże ilości kominków wentylacyjnych (fot. 12).


Fot. 12. Dach na poziomie +24,84–25,04 – widoczne fałdy hydroizolacji

Poszycie dachu
Podczas oględzin dachu pod nogami dało się wyczuć różną twardość (sprężystość) podłoża. W kilku przypadkach natrafiono na miejsca, w których uginanie się podłoża było dużo większe.
Ocieplenie dachu zaprojektowano z trzech warstw styropianu:

• styropian EPS 70 – profilowanie dachu, warstwa o zmiennej grubości do 22 cm,
• styropian EPS 70, warstwa gr. 13 cm,
• styropian EPS 100 warstwa gr. 5 cm.

Zabezpieczenie przeciwwodne składa się z dwóch warstw papy bitumicznej, podkładowej i nawierzchniowej.

Na powierzchni dachu stwierdzono następujące nieprawidłowości:

1. marszczenie się powierzchni papy (fot. 13),
2. punktowe niedogrzania (brak przetopu na krawędzi) (fot. 14, 15),
3. uszkodzenia mechaniczne (fot. 16),
4. pęknięcie papy (fot. 17),
5. brak zakładki z papy bez posypki (fot. 18).

Fot. 13. Zmarszczenia papy w okolicy świetlika nad fontanną. Odklejająca się łatka papy

Fot. 14, 15. Niedogrzana punktowo papa na połączeniach

Fot. 16 Uszkodzenia mechaniczne zasmarowane lepikiem

Fot. 17. Pęknięcie papy

Fot. 18. Brak zakładki z papy bez posypki. Bryty są przygrzane na styk

Ścianki attyk
Na krawędzi wszystkich poziomów dachu znajdują ścianki attyk. Od góry zostały zabezpieczone opierzeniami, ich ścianki są pokryte papą, która powinna być ułożona także na całej szerokości ścianki i ocieplenia. W kilku miejscach zauważono, że papa zamontowana na ściance attyki nie sięga nawet do dolnej krawędzi kapinosa (fot. 19). W miejscu połączenia ścianki z płaszczyzną dachu powinien znajdować się klin spadkowy 5 × 5 cm.


Fot. 19. Papa krótsza niż ścianka attyki, nie sięga nawet dolnej krawędzi kapinosa

Przed ścianką powinien znajdować się próg wodny wykonany z dwóch warstw papy. Na powierzchni pionowej papa powinna gładko przylegać do ścianki attyki.

Papa w wielu miejscach marszczy się i zwiesza (fot. 20). Nie jest prawidłowo przyklejona do ściany attyki, pomiędzy brytami występuje punktowo brak przetopu na krawędzi papy (fot. 21). Na całej długości attyki nie wykonano progu wodnego wysokości ok. 10 mm.


Fot. 20. Pofałdowana papa na ściankach attyki


Fot. 21. Brak przetopu na krawędziach papy na ściankach attyki

Roboty blacharskie
Opierzenia wykonano z blachy malowanej proszkowo. Powłoka malarska jest wykonana niestarannie, złuszczająca się. W celu zabezpieczenia antykorozyjnego blachy konieczne staje się uzupełnianie powłoki malarskiej na zamontowanych opierzeniach. Połączenia blach opierzeń zostały uszczelnione silikonem. Połączenia są nieszczelne i występują szpary pomiędzy blachami (fot. 22). Malowanie farbą uszczelnień silikonowych działa destrukcyjnie na silikon (fot. 23).


Fot. 22. Blachy opierzeń attyki pomalowane farbą proszkową i uzupełniane na budowie. Nieszczelne połączenie pomiędzy blachami


Fot. 23 Połączenia blach attyki na zakład uszczelniane pomalowanym silikonem, na który farba działa destrukcyjnie

Opierzenia znajdują się na krawędziach ścianek attykowych i są narażone na krawędziowe obciążenia wiatrem. Lepszym rozwiązanie byłoby tu łączenie na rąbek stojący. Obróbki blacharskie świetlików z blachy aluminiowej są wykonane niestarannie, widać szpary pomiędzy blachami (fot. 24, 25). Najlepszym rozwiązaniem jest wykonywanie obróbek blacharskich z blachy cynkowo-tytanowej.


Fot. 24. Opierzenia świetlików z blachy aluminiowej. Szpary pomiędzy blachami


Fot. 25. Niestarannie wykonana obróbka z blachy aluminiowej

Wnioski
Pokrycie dachu wykonano w 2008 r. Mimo że to tylko 5 lat temu, to w międzyczasie już były wykonywane naprawy polegające na wymianie zużytej technicznie papy. Wklejanie coraz to nowych kawałków papy prowadzi do coraz większej ilości zgrzewów i może być przyczyną lokalnych przegrzań papy. Doraźnie wymiany czy naprawy uszkodzonych fragmentów pokrycia dachu usuwają wprawdzie usterkę, ale nie rozwiązują problemów wynikających ze złego odwodnienia dachu. Destrukcyjne działanie zalegającej wody obniża trwałość pokrycia z papy. Różnice w twardości (sprężystości) podłoża (styropianu) mogą wpływać na mechaniczne łączniki mocujące dolną warstwę papy i styropian do podłoża.

Z uzyskanych informacji wynika, że zmarszczenia papy powstają nie bezpośrednio po wymianie uszkodzonych kawałków papy, a w miarę upływu czasu i pojawia się ich coraz więcej (dowodem jest dokumentacja fotograficzna jeszcze sprzed remontu). Powstawanie zmarszczeń i pęknięć papy jest wynikiem działania wiatru (parcia i ssania) na podłoże o zmiennej sprężystości i mechanicznym mocowaniu dolnej warstwy pokrycia, a także błędów w zgrzewaniu papy.

Rozwiązaniem byłaby przebudowa dachu na dach ze sztywnym podłożem i prawidłowo rozwiązanym odwodnieniem.

Obróbki blacharskie powinny zostać wymienione na tytanowo cynkowe.

Podczas wizji lokalnej na dachu nie było przecieków, ale była ona przeprowadzona dosłownie kilka tygodni po remoncie dachu. Usterki mogą się w każdej chwili nasilić i dach straci szczelność, tym bardziej że roboty po raz kolejny nie zostały wykonane prawidłowo. Szczególnie niebezpieczne są uszkodzenia papy i opierzeń, podatne na zmienne warunki atmosferyczne, np.:

• odklejająca się łatka (fot. 13),
• niedogrzana punktowo papa (fot. 14, 15),
• uszkodzona mechanicznie papa (fot. 16),
• pęknięta papa (fot. 17),
• brak zakładki papy między brytami (fot. 18),
• nieszczelne połączenie opierzeń (fot. 22, 23),
• zmarszczenia papy na ścianach attyki (fot. 20),
• zmarszczenia papy na połaciach dachu (fot. 13),
• niedogrzana papa na ścianach attyki (fot. 21),

Według dokumentacji technicznej do wykonania warstwy spodniej przyjęto elastyczną papę na osnowie z włókniny poliestrowej. Na warstwę wierzchnią zaplanowano papę nawierzchniową na osnowie z welonu szklanego, czyli sztywną. Moim zdaniem powinno być odwrotnie – ze względu na trwałość wykonania pokrycia papowego, jego odporność na warunki termiczne papa podkładowa powinna być sztywna, natomiast wierzchnia elastyczna.

Do napraw wykonywanych na dachu użyto papy nawierzchniowej SBS Szybki Profil Icopal, ale wykonawca nie dostarczył jej certyfikatów.

Bez odkrywek nie można określić stanu technicznego papy podkładowej i podkładu styropianowego. Z długoletniej praktyki wynika, że hydroizolacje z papy na podłożach geometrycznie niezmiennych są bardziej trwałe. Tym bardziej trzeba było dokonać odkrywek.

W związku z tym zaleca się wykonywanie częstych przeglądów dachu (najrzadziej co trzy miesiące) oraz dokładne kontrole wbudowywanych na dachu materiałów.

Literatura:
„Warunki techniczne wykonania i odbioru robót budowlano-montażowych”, Arkady 1989.

Opracował:
inż. Jacek Włodarczyk