Dachy Płaskie

Dachy zielone w Polsce to wciąż nowa i mało znana technologia wpisująca się w nowy trend w polskim budownictwie. Trwająca od kilku lat popularność tego rozwiązania wynika zapewne z faktu, że dachy zielone zaliczają się do zieleni odtworzeniowej, dzięki czemu deweloperzy są w stanie efektywniej wykorzystać przestrzeń wokół budynków.

Wpust dachowy SitaTrendy wraz z wysoką skrzynią Sita w dachu zielonym

Ze względu na coraz gęstszą zabudowę terenów budowlanych, dachy zielone awansują do roli preferowanego wariantu „zielonych płuc” miasta oraz nierzadko terenów rekreacyjnych. Oprócz niewątpliwych korzystnych aspektów ekologicznych poprawiających mikroklimat zwiększając wilgotność oraz ilość tlenu – abstrahując od kwestii bardzo istotnej, czyli estetyki architektonicznej – oferują one cały szereg korzyści ekonomicznych. Prawidłowo wykonany dach w technologii dachu zielonego należy do najtrwalszych pokryć, skutecznie zabezpieczając przed ogniem oraz zapewniając bardzo wysokie tłumienie dźwięku średnio o 45 dB.

Brak polskich wytycznych
Dużym problemem pojawiającym się na naszym rynku jest brak norm dotyczących technologii wykonywania dachów zielonych, w związku z czym przyjęło się stosowanie norm, zaleceń i czerpanie z doświadczeń naszego zachodniego sąsiada. Tym bardziej, że to właśnie Niemcy są największym rynkiem dachów zielonych.

Statystyki wskazują, że w Niemczech około 10% wszystkich wykonywanych dachów to dachy zielone. Technologia ta znana jest tam od połowy lat 70., a w trakcie następnych 30 lat intensywny rozwój technologii wykonania dachów zielonych został dopracowany w najmniejszych detalach przy wsparciu wielu zrzeszeń wykonawców i producentów mocno stawiających na promocję tej technologii. Wymagania techniczne zostały szczegółowo określone w normach DIN, wytycznych Niemieckiego Towarzystwa Naukowo Badawczego FLL oraz w szeregu zaleceń stworzonych przez licznie powstające lub istniejące zrzeszenia zawodowe.

Zielony dach potrzebuje wilgoci, lecz pamiętajmy, że musi ona pozostawać pod kontrolą. Trzeba mieć na uwadze, iż zły dobór materiału lub rozwiązań technicznych związanych z odwodnieniem dachu zielonego może sprawić, że nasz „wymarzony” zielony dach zostanie suchą pustynią lub wilgotnym bagnem z zastojami wody. Zieleń dachowa nie toleruje bowiem dłuższego pobytu pod wodą, czyli nie znosi tzw. efektu mokrych stóp.

Wymarzony ogród na dachu
Niewłaściwie rozumiany romantyzm przy projektowaniu dachu zielonego może okazać się błędem. Długotrwałą możliwość delektowania się piękną zielenią na dachu gwarantuje wyłącznie staranne zaplanowanie i odpowiedni system odprowadzania wody.

Wybór rodzaju odwodnienia dachu zielonego powinien być dobrany do formy zazielenienia, a ta z kolei obligatoryjnie przemyślana i zaprojektowana przez projektanta uwzględniającego planowane użytkowanie, uwarunkowania techniczne (np. statyczne) czy sposób budowy.

Generalnie wyróżniamy trzy podstawowe rodzaje zazielenienia:

zieleń ekstensywną ze zbliżoną do naturalnej pokrywą roślinną, o bardzo małych wymaganiach wegetacyjnych, praktycznie nie wymagająca żadnej pielęgnacji,
zieleń intensywną niską z pokryciem roślinnym składającym się z wszystkich rodzajów roślin (krzewów, zarośli, bylin, trawników),
zieleń intensywną pracochłonną lub wysoką, w odróżnieniu od zieleni niskiej zakładającą sadzenie drzew.

Kompletny system odwodnienia dachu składa się zawsze z odwodnienia głównego i awaryjnego. Wpust dachowy SitaStandard wraz z niską skrzynią Sita w dachu odwróconym. Przepust attykowy SitaEasy Plus pełni funkcję odwodnienia awaryjnego. Gdy poziom wody przekroczy określoną wysokość rzygacz odprowadza wodę przez attykę na działkę

Pewność i bezpieczeństwo

W Polsce kierujemy się dwoma zestawami regulacji dotyczącymi prawidłowego stosowania odwodnienia dachów płaskich. Pierwszy to rozporządzenie ministra infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. nr 75 poz. 690 z 2002 r. z późn. zmianami). Dodatkowo instalacja odwadniająca winna spełniać wymagania określone w Polskich Normach dotyczących tych instalacji. Dokumentem dotyczącym jest też norma PN-EN 12056-3 „Systemy kanalizacji grawitacyjnej wewnątrz budynków Część 3: Przewody deszczowe Projektowanie układu i obliczenia” w zakresie punktów 4–7. Zgodnie z PN-EN 12056-3, wielkość spływu wody deszczowej odprowadzanej przez główny system odwadniający możemy obliczać przyjmując natężenie deszczu.

Do obliczeń projektowych wielkości spływu wody deszczowej nadal stosowana jest norma PN-92/B-01707, według której miarodajne natężenie deszczu wynosi nie mniej niż 300 l/s•ha. Rozporządzenia te oraz norma nie wyczerpują jednak do końca wszystkich technicznych aspektów prawidłowego zaprojektowania, obliczeń oraz wykonania dachu w technologii zielonej. Wobec powyższego w szeregu przypadków inwestorzy i wykonawcy wspierają się na wytycznych i normach obowiązujących w Niemczech.

Najważniejsze dyrektywy i normy dotyczące odwadniania dachów zielonych w Niemczech zestawione są w trzech zestawach regulacji. W pierwszej kolejności obowiązuje norma DIN 1986 część 100, która przewiduje użycie systemu odwadniającego odpowiedniego do miejsca zastosowania. Według jej treści każdy dach płaski musi zostać przygotowany nie tylko na opady główne r (5,5), lecz także na tzw. deszcz stulecia r (5,100), który statystycznie występuje średnio raz na 100 lat w miejscu posadowienia budynku. Ponadto w przypadku zieleni zastosowanie znajdują dyrektywy dotyczące dachów płaskich, zestaw regulacji DDH wydany przez Centralny Związek Niemieckiego Rzemiosła Dekarskiego ZVDH, wytyczne planowania, wykonywania i pielęgnacji dachów zielonych Niemieckiego Towarzystwa Krajobrazu i Rolnictwa FLL oraz wytyczne DDV, czyli Niemieckiego Związku Ogrodników.

Poza tym w ramach planowania, wykonania i utrzymania zieleni dachowej musi zostać uwzględniona dyrektywa o zieleni dachowej.

Zastosowanie się do tych wytycznych – pracochłonne i wymagające profesjonalnego podejścia do zaprojektowania kompleksowego odwodnienia dachu zielonego zakładającego prawidłowe wykonanie wszystkich jego elementów – jest w efekcie końcowym opłacalne, jako że szkody wynikające ze źle zaprojektowanego i wykonanego odwodnienia każdego dachu płaskiego mogą urosnąć do niewyobrażalnych rozmiarów.

Nieprawidłowo odwadniane dachy zielone szybko zamieniają się w wilgotne i mokre grzęzawisko. Zabagnienie oznacza wyginięcie roślinności pierwotnej i konieczność przystosowania się roślin do różnorodnych środowisk i różnych sposobów życia w nowopowstałych warunkach, czyli początek niekontrolowanego procesu rozrostu roślin niepożądanych (potocznie nazywa się to przekształceniem wegetacyjnym). W przypadku zaistnienia takiej sytuacji wejście na dach powoli przestaje być możliwe, pojawia się ryzyko zalania pozostałych elementów budowlanych, a „strumień” płynący na dachu może doprowadzić do problemów na podłożu statycznym lub spowodować powstanie nieszczelności, a w konsekwencji zalanie niższych kondygnacji.

Prawidłowy dobór materiałów gwarancją bezpieczeństwa
Naczelna zasada brzmi: każdy zielony dach powinien być wyposażony w system odwadniania odpowiedni dla miejsca jego zastosowania. Najbardziej miarodajna jest sytuacja występująca w konkretnym przypadku.

Dobranie jedynie średnic i rodzaju wpustów do dachu zielonego pod kątem spodziewanych opadów nie jest środkiem wystarczającym. Planowanie musi obejmować również całościową strukturę warstw włącznie z warstwą drenażową i z uwzględnieniem niekorzystnych warunków w danym przypadku (niewielki spadek, kontrspadki, nierówności warstwy dachu, zbyt duże odległości pomiędzy wpustami dachowymi).

Niezależnie od struktury roślinności z reguły konieczne jest zapewnienie spadku dachu o wartości 2%. Dachy płaskie o mniejszym spadku umożliwiają założenie roślinności wyłącznie w wyjątkowych przypadkach, na przykład gdy istnieją bardzo duże rezerwy statyczne i podjęte zostaną szczególne środki w zakresie odwadniania.

Najczęściej spotykanym błędem jest przyjęcie założenia, że wystarczającym środkiem jest odwadnianie dachu zielonego tylko na poziomie membrany dachowej, czyli „pod spodem”. Montaż samego wpustu do dachu płaskiego nie pozwoli nam cieszyć się długo wypoczynkiem na naszym zielonym ogrodzie dachowym. Istotnym, o ile nie najważniejszym elementem systemu odwadniającego dachu zielonego jest osłona zamontowanego w podkonstrukcji wpustu dachowego, czyli po prostu skrzynia do dachu zielonego, dobierana według wysokości warstw występujących na dachu zielonym i zapewniająca odbiór wody przesączającej się i tej z powierzchni dachu zielonego.

Należy pamiętać, że woda opadowa wprawdzie wsiąka w strukturę gleby, ale dzieje się to o wiele wolniej, niż nam się wydaje. Przy intensywnych opadach na powierzchni bardzo szybko wytwarzają się duże rozlewiska wody. Z tego powodu ważne jest, aby również najwyższa warstwa zieleni/warstwa wegetacyjna wykazywała spadek w stosunku do poszczególnych skrzyń i odpływów dachowych.

Wpusty dachowe muszą być łatwo dostępne
Prawidłowa praca wpustów dachowych jak i całego odwodnienia dachu zielonego jest możliwa wyłącznie w przypadku, gdy mamy do nich swobodny dostęp. Tutaj zwykle pojawia się konflikt z pragnieniem klienta i użytkownika, którzy chcą, żeby skrzynie dachowe były w możliwie najmniej widoczny sposób zintegrowane z krajobrazem dachu.

Sita proponuje dwa rodzaje skrzyń do dachów zielonych, stanowiące element zapewniający odprowadzenie wody przez wysokość wszystkich warstw dachu zielonego. Sita skrzynia do dachu zielonego niska lub Sita skrzynia do dachów zielonych wysoka zapewniają drenaż poprzez wszystkie warstwy dachu.

Opaska żwirowa jest wymaganiem minimalnym, zapobiegającym porastaniu skrzyń dachowych i wpustów.

Biorąc pod uwagę powyższe, najlepszym i jedynym rozwiązaniem zapewniającym bezpieczne i prawidłowe użytkowanie jest więc montaż specjalnej skrzyni do dachów zielonych, umieszczanej nad zabudowanym w podkonstrukcji wpustem dachowym, która zapewnia odprowadzanie wody opadowej na przekroju wszystkich warstw dachu zielonego.

Sita skrzynia do dachu zielonego niska stanowi przykładowe rozwiązanie zadania obejmującego szyb dachu zielonego. Skrzynia tego typu, która jest wykonana w systemie modułowym, umożliwia dostosowanie do indywidualnej wysokości osadzenia zieleni dzięki elementom nadbudowy i nóżkom o bezstopniowej regulacji wysokości.

W przypadku zieleni intensywnej o większej wysokości osadzenia zastosowanie znajduje skrzynia Sita do dachów zielonych wysoka, z ramą z blachy perforowanej. Zapewnia ona odprowadzanie i drenaż poprzez warstwy dachu standardowo do 600 mm wysokości osadzenia. Na życzenie oferujemy również inne wysokości, w zależności od sytuacji montażowej.

Skrzynie do dachów zielonych Sita umożliwiają wysokie obciążenie ruchem pieszym do 1500 kg i spełniają jednocześnie dwie funkcje: z jednej strony doprowadzają wodę powierzchniową do wpustów dachowych, a z drugiej strony powstrzymują tworzenie się blokującej warstwy i gromadzenie zanieczyszczeń wokół ich misy wlotowej. Wykończenie skrzyń dachowych Sita stanowi krata z ogniowo-ocynkowanej stali o wymiarach 400 na 400 mm, która w prosty sposób może być zdejmowana na czas prac konserwacyjnych. Rodzaj i średnice wpustów dachowych wbudowywanych w skrzyniach do dachu zielonego dobierane są pod kątem projektowanego rodzaju odwodnienia.

Kanał drenażowy SitaDrain bezstopniowo dopasowywany do wysokości osadzenia zieleni zapewnia bezpieczeństwo i czystość w obrębie stolarki i fasady

Z zasady stosowane są studzienki dostosowane do systemów odwodnienia w systemie grawitacyjnym. W dachu zielonym to właśnie ten system jest najbardziej efektywny i bezpieczny. Tylko w przypadku bardzo dużych powierzchni dachów, przy których należy liczyć się z dużymi ilościami wody, zaleca się zastosowanie systemu podciśnieniowego. W przypadku zieleni z wymianą wody w warstwie drenażowej należy generalnie planować grawitacyjny system odwadniania.

Prawidłowo wykonane odwodnienie dachu zielonego to również prawidłowa ochrona elewacji budynku i nisko położonych elementów stolarki. Doskonałym uzupełnieniem prawidłowo wykonanego odwodnienia powinno być zastosowanie systemu drenażowego opartego na rynnach drenażowo-odwadniających Sita.

Ze względu na coraz częstsze występowanie ekstremalnych warunków meteorologicznych przypuszcza się, że tzw. opady stulecia mogą być w przyszłości zjawiskiem częstszym. Z tego powodu norma DIN 1986 część 100 przewiduje konieczność wyposażenia zielonych dachów płaskich w system odwadniania awaryjnego, odprowadzający wodę bezpośrednio na działkę. Do tego celu proponujemy przepusty attykowe do odwadniania awaryjnego zapobiegające nadmiernemu obciążeniu konstrukcji oraz przenikaniu wody do wnętrza budynku np. poprzez przeszklenia.

Montując przepusty awaryjne należy zwrócić uwagę iż ich montaż odbywa się powyżej najwyższej warstwy odwadniania.

Najlepsza rada: nie czekać, konserwować!
Przeciek dachu zielonego jest koszmarem każdego inwestora i dekarza. Samo zlokalizowanie przecieku wiąże się z ogromnymi nakładami, przy czym całkowitą skuteczność zapewniają jedynie bardzo profesjonalne środki. Z jeszcze większymi nakładami wiąże się usuwanie szkód, co zawsze oznacza konieczność usunięcia całej warstwy zielonej. Perspektywiczne planowanie, fachowe wykonanie i regularna konserwacja stanowią najlepszą gwarancję prawidłowego funkcjonowania zielonego dachu. Wszystkie wpusty, skrzynie dachowe oraz przepusty awaryjne muszą umożliwiać swobodną kontrolę. Należy zapewnić, aby nie były one porośnięte przez roślinność. Niezbędnym zalecanym minimum jest przeprowadzanie działań konserwacyjnych co 6 miesięcy, które obejmują inspekcję, kontrolę i oczyszczanie.

Piotr Stryjak
Dział Techniczny
Sita Bauelemente GmbH

Źródło: Dachy Płaskie, nr 2 (15) 2012