Dachy zielone. Kilka uwag o projektowaniu i realizacji

Niniejszy artykuł ma pomóc tym, którzy już projektują lub mają taki zamiar, eksploatują lub po prostu interesują się dachami zielonymi. Zamieszczone przykłady pochodzą z ubiegłego oraz bieżącego roku i dotyczą inwestycji mieszkaniowych gdzie dach zielony był elementem realizacji.

Fot. 2. Łaty z papy nie pomogły, woda cieknie nadal

Bez spadku, bez odpływu
Skoro jesteśmy na takie dachy skazani i będzie ich stale przybywać, przyjrzyjmy się kilku z nim. Oto dach zielony nad garażem podziemnym na nowo wznoszonym osiedlu w Warszawie
(fot. 1). Rozwiązanie banalnie proste w teorii, czyli projekcie.

Fot. 3. Murki i chodniki odgrodziły odpływy od wody

Na bezspadkowym (!) stropie ze szczelnego betonu zaplanowano warstwy dachu zielonego. Niestety nie zawsze rozwiązania najprostsze są najlepsze. Już w trakcie budowy okazało się, że teoretycznie szczelny beton, w praktyce przecieka. Przecieki wystąpiły zarówno na dylatacjach, jak i w miejscach samoistnych pęknięć płyty stropowej. Ponieważ był to jeszcze etap budowy, przystąpiono do goraczkowego ratowania szczelności za pomocą – czegóż by innego – nieśmiertelnej papy. Niestety tak się składa, że woda nie pozwala się ujarzmić i złośliwie przecieka nadal. Reperuje się więc położone łaty z papy w międzyczasie zakryte elewacją i liczy na... No właśnie, na co? Chyba na cud.

Fot. 4. Substrat to nie zwykła ziemia do kwiatów

Czy zgodna z założeniami realizacja stropu z betonu szczelnego jako izolacji dachu zielonego rozwiązała by problem? Nie. Jest to niemożliwe. Przynajmniej w Warszawie. W klimacie śródziemnomorskim jest to do akceptacji. Ale nie tam, gdzie strefa przemarzania sięga 1,5 m. Po kilku, kilkunastu przejściach przez zero destrukcyjne działanie lodu spowoduje takie zmiany, że o żadnej szczelności nie będzie mowy. Ekipy remontowe już zacierają ręce, witając nowego klienta. Na razie to „tylko” 0,5 hektara, ale dalsze etapy inwestycji są w toku.

Fot. 5. Gotowa hydroizolacja

Inna budowa. Ząbki pod Warszawą. Patio nad garażem podziemnym. Celem było uzyskanie miejsca na pielęgnowany trawnik, a otrzymano – staw rybny. Tyle że bez ryb. W projekcie układ warstw był prawidłowy. Na poziomej płycie konstrukcyjnej wylano warstwę spadkową prawidłowo nachyloną do wpustów. Ułożono hydroizolację oraz osłonięto ją płytami z polistyrenu ekstrudowanego (styrodur). Wszystko świetnie funkcjonowało, dopóki nie wykonano chodników oraz murków. Zrobiono to tak, że stanowią skuteczną tamę dla wody opadowej chcącej odpłynąć do wpustów znajdujących się w najniższych miejscach. Uzyskany efekt być może i jest malowniczy, ale niezbyt przystaje do pierwotnych założeń.

Na czym rosną rośliny
Źle pojmowana oszczędność często jest przyczyną uzyskania efektów dalekich od oczekiwań. Dachy zielone, żeby rzeczywiście zasługiwały na tę nazwę, muszą posiadać na swojej powierzchni tzw. warstwę wegetacyjną. W niej znajdą swoje siedlisko posiane i posadzone rośliny stanowiące o istocie tego typu dachu. Warstwa wegetacyjna musi spełniać szczegółowe wymagania i choć mają w niej rosnąć rośliny, to z ziemią do kwiatów ma niewiele wspólnego. Ponieważ dachy zielone realizują budowlańcy, którzy na ogrodnictwie nie muszą się znać, to często podejmowane są próby dokonania oszczędności. Efekty bywają różne, ale jako przestrogę proszę potraktować fot. 4. Miało być ładnie, kwietnie i zielono, a jest bagniście i szlamowato.

Fot. 6. Termoizolacja z ekstradowanego polistyrenu XPS, ułożonego na hydroizolacji

Przykład pozytywny
Zdarzają się jednak pozytywne przykłady realizacji dachów zielonych. Nie chodzi mi tu o estetykę takiego dachu, lecz o przyjęte i zrealizowane założenie projektowe. Oto dach zielony na 4-piętrowym budynku mieszkalnym w Ząbkach pod Warszawą.

Fot. 7. Drenaż

Zastosowano tu układ warstw odwrócony – na warstwie spadkowej ułożono hydroizolację bezspoinową z materiału Elastar HD, zbrojoną 2 warstwami poliestrowej włókniny zbrojącej.

Fot. 8. Sypanie substratu

Ocieplenie i osłona to 15-centymetrowa warstwa polistyrenu ekstrudowanego XPS.

Na warstwie ocieplającej ułożono folię drenażową pozwalającą na przesączanie wody, zarówno w pionie jak i w poziomie oraz pełniącą rolę retencyjną wody.

Fot. 9. Grunt gotowy na nasadzenia

Następnie drenaż przykryto włókniną separującą Typar® DuPont. Na włókninie tej położono warstwę substratu glebowego (a nie zwykłej ziemi, choćby takiej do kwiatów – por. fot. 4).

Brzegi dachu wypełniono keramzytem. Do celów tych stosuje się najczęściej płukany żwir, ale tu wybrano keramzyt ze względu na dwukrotnie mniejszą masę w takiej samej objętości w stosunku do żwiru. Przeciążanie stropu nie jest bowiem wskazane.

Fot. 10. Mankament – rozmieszczenie instalacji odgromowej

Brzegi dachu wypełniono keramzytem. Do celów tych stosuje się najczęściej płukany żwir, ale tu wybrano keramzyt ze względu na dwukrotnie mniejszą masę w takiej samej objętości w stosunku do żwiru. Przeciążanie stropu nie jest bowiem wskazane.

Fot. 11. Pierwotnie projekt nie przewidywał przelewów awaryjnych – to błąd

Dach, a właściwie dwa dachy (2 × 1250 m kwadratowych) spisują się bez zarzutu. Choć być może zasługują na lepszego ogrodnika. Jedynym mankamentem realizacji jest niezachęcające do stworzenia ładniejszej szaty roślinnej rozmieszczenie instalacji odgromowej. Na zwykłym dachu wszystko było by w porządku, ale jak projektant wyobrażał sobie koszenie trawy?

Fot. 12. Okapy na czapkach kominowych są zbyt małe, deszcz może przedostawać się do środka

To też jest uwaga dla wszystkich projektujących dachy zielone: należy zwracać uwagę na takie szczegóły, które na „klasycznych” dachach są normą, ale na dachach z rosnącą roślinnością mogą być co najmniej kłopotliwe w eksploatacji.

Projekty dachów płaskich otoczonych wysoką attyką powinny zawierać awaryjne przelewy. Wykonuje się je na wszelki wypadek, aby w pewnych, raczej rzadko spotykanych sytuacjach nie doprowadzić do katastrofy budowlanej. Można sobie bowiem wyobrazić zatkanie wszystkich wpustów dachowych – tu jest ich co prawda osiem – ale teoretycznie wszystko jest możliwe. W takim wypadku w czasie obfitych deszczów mogłoby dojść do przeciążenia stropu. Każde 10 cm wody na prezentowanym dachu to dodatkowy ciężar 125 ton! Wspominam o tym, ponieważ decyzja o wykonaniu przelewów zapadła dopiero na skutek interwencji ekipy wykonującej hydroizolację. Wcześniej w projekcie nie było
ich wcale!

Projekt musi uwzględniać też zabezpieczenie przed dostawaniem się wody przez otwory w kominkach wentylacyjnych. Jak widać na zdjęciach, powierzchnia tych otworów jest dosyć spora. W skali całego dachu jest to kilkanaście metrów kwadratowych. A okapy na czapkach kominowych dość symboliczne. Zacinający deszcz może więc „dostarczyć” do tych otworów wiele litrów wody. Przydałoby się więc rozwiązanie tego problemu poprzez inne zaprojektowanie okapów na czapkach kominowych, zastosowanie osłon w formie żaluzji poziomych lub też w inny sposób.

Ireneusz Tkaczyk
Cover Polska

Źródło: Dachy Płaskie, nr 3 (4) 2009