Dachy Płaskie

Można spokojnie uznać, że zielone dachy to przyszłość budownictwa, zarówno pod względem ekonomicznym, jak i ekologicznym. Jak jednak mają się do siebie te kwestie w tym przypadku i czy ogrody dachowe są istotną częścią koncepcji zrównoważonego budownictwa?

Wydaje się, że trudno jest jednoznacznie zdefiniować pojęcie „budownictwa ekologicznego”. W Niemczech budynek uznaje się ekologiczny po spełnieniu określonych kryteriów i po skontrolowaniu przez niezależnego audytora. Jednym z kryteriów są m.in. zielone dachy.

Zielone dachy oznaczają wielorakie pozytywne oddziaływania, które w zależności od lokalnych warunków można wyliczyć matematycznie. Ogrody dachowe bez wątpienia należą do koncepcji zrównoważonego budownictwa. Istnieją dokładne wytyczne dla ich projektowania i wykonywania.

Dachowy ogród zgodny ze stanem techniki
Zielone dachy są w Niemczech budowane od ponad 30 lat. Firmy, które wówczas dopiero startowały w tej branży, dzisiaj są rynkowymi liderami – i to nie tylko tam. Według nieoficjalnych danych współcześnie w Niemczech wykonuje się dachowe ogrody o powierzchni ponad 10 mln m².

Ekologia, zatrzymywanie wód opadowych, architektura – trzy funkcje zielonego dachu hali targowej

Skutki zielonego dachu
Liczne pozytywne oddziaływania i funkcje zielonych dachów zostały przebadane pod wieloma względami i poparte liczbami. Te pozytywne aspekty to:

ochrona hydroizolacji dachu,
dodatkowe ocieplenie w zimie i ochrona przed nagrzewaniem w lecie,
podwyższenie stopnia sprawności instalacji fotowoltaicznych,
przechowywanie wody i zmniejszanie odpływów wód opadowych,
poprawa mikroklimatu w otoczeniu,
tworzenie ekologicznych powierzchni rekompensujących tereny zabrane pod budowę,
poprawa izolacji akustycznej,
filtrowanie szkodliwych związków z powietrza i pyłów,
redukcja elektrosmogu,
poprawa warunków mieszkania i pracy, tworzenie dodatkowych powierzchni użytkowych,
wzrost wartości estetycznej i ekonomicznej budynków.

W Niemczech istnieją dwa przepisy prawne, które mają istotny wpływ na budowanie zielonych dachów. Są to „Zasady kompensacji terenów budowlanych” Federalnego Ministerstwa Ochrony Środowiska Naturalnego oraz wzrost opłat za odprowadzanie ścieków (w niektórych miastach za odprowadzanie wód opadowych pobierane są oddzielne opłaty, a wiele kolejnych gmin planuje ich wprowadzenie). W praktyce oznacza to, że wiele dachów zostaje zazielenionych, ponieważ nakazują to przepisy dot. nakładów budowlanych i ochrony środowiska oraz że coraz więcej inwestorów z własnej woli buduje zielone ogrody, ponieważ w ten sposób oszczędzają na opłatach za odprowadzanie wód opadowych.

Wpływ zielonych dachów. Tabela pokazuje możliwe znaczenie ogrodów dachowych dla budownictwa zrównoważonego

Samych warstw zielonego dachu nie można jeszcze uznać za warstwę termoizolacyjną w pełnym sensie tego słowa. Jako powód podaje się tutaj, że warstwy są częściowo nasączone wodą, co może prowadzić do występowania mostków termicznych. Jednak badania wykazały, że zielone dachy posiadają znaczące właściwości ocieplające i izolujące. Istnieje tu jednak potrzeba dalszych działań i badań, podobnie jak w dziedzinach ochrony akustycznej i pochłaniania pyłu.

Taras na zielonym dachu z uprawą ekstensywną

Definicja trwałego budownictwa
Zrównoważone budownictwo oznacza uwzględnienie ekologicznych aspektów na równi z socjalnymi i ekonomicznymi, aby przyszłe pokolenia mogły w takim samym stopniu korzystać z ekologicznych, socjalnych i ekonomicznych dobrodziejstw ekosystemu. Z aspektów tych można wysnuć różne cele ochronne dla budownictwa. W ramach obserwowania „cyklu życia” budowli dąży się do optymalizacji wszystkich czynników wpływających na budynek przez cały okres jego istnienia – poczynając od wydobycia surowców, a kończąc na jego wyburzeniu. Należy tu przeanalizować najróżniejsze aspekty trwałości na wszystkich etapach istnienia obiektu i zoptymalizować ich wspólne oddziaływanie. Celem jest osiągnięcie wyższej jakości budowania jednocześnie z jak najmniejszymi konsekwencjami dla środowiska naturalnego.

Kryteria oceny trwałości budynków odnoszą się do trzech zasadniczych celów ochronnych:

ekonomii,
ekologii,
czynników socjalnych i kulturowych.

Jaki jest związek zielonego dachu z tymi kryteriami?

Ekonomia roślinnych upraw dachowych

Pierwsza kwestią, jaka przychodzi do głowy w związku z ekonomią, jest opłacalność zielonego dachu. Z powodu zbyt odmiennych warunków wyjściowych nie da się bezpośrednio porównać przeprowadzonych dotąd badań nad stosunkiem kosztów do wykorzystania. W jednym punkcie wszyscy badający są jednak zgodni: zielone dachy są opłacalną inwestycją (różny może być tylko okres zwrotu z inwestycji). Niektóre z dalej wymienionych punktów w sposób bezpośredni lub pośredni wpływają na możliwość oszczędzania kosztów wskutek upraw.
Ochrona hydroizolacji dachowej przez wpływem ekstremalnych temperatur latem i zimą oraz przed wiatrem i burzami, gradobiciem, promieniowaniem UV – żywotność hydroizolacji znajdującej się pod warstwami roślinnymi jest znacznie wyższa niż odkrytej. Fachowcy mówią nawet o dwukrotnej różnicy bez napraw czy kompletnego remontu na korzyść wariantu zazielenionego.
Ochrona cieplna w zimie i osłona przed nagrzewaniem się w lecie, czyli oszczędność energii (mimo że nie da się tego – jeszcze – wyliczyć).
Podwyższenie stopnia sprawności instalacji fotowoltaicznych w połączeniu z ogrodem dachowym.
Roślinność chroni hydroizolację i wydłuża okres jej używalności bez napraw do 20–25 lat.
Dach zielony dociąża moduły solarne, dzięki czemu nie trzeba dziurawić pokrycia.
Chłodząc ogniwa fotowoltaiczne, zielony dach poprawia ich wydajność o ok. 4–5% i przyczynia się tym samym do szybszego zwrotu z inwestycji.
Zatrzymywanie wody – w zależności od rodzaju uprawy ogród dachowy w ciągu roku zatrzymuje od 30 do 99% opadów – i redukcja szczytowych odpływów – nawet do 100% (w zależności od rodzaju uprawy). Oznacza to mniejsze obciążenia dla kanalizacji i potencjalne oszczędności dzięki mniejszym wymiarom rur i kanałów, niepotrzebnym zbiornikom retencyjnym i redukcji opłat za odprowadzanie wód opadowych.

Ekologia

Ekologiczne powierzchnie kompensacyjne i zastępcze terytoria dla zwierząt. Uznany czynnik redukujący wg przepisów o kompensacji terenów zajętych pod budowę.
W zależności od rodzaju uprawy i form wegetacyjnych możliwe jest powstanie długotrwałych nisz życiowych dla wielu gatunków flory i fauny oraz tymczasowe biotopy dla dzikich pszczół, motyli i in. owadów.
Wybrane systemy zielonych dachów z wyrównanym bilansem ekologicznym, produkty pochodzenia naturalnego lub z recyklingu i substratem robionym na miejscu, aby zminimalizować niepotrzebny transport.

Wpływ na otoczenie miejsca pracy
Chodzi tu o wszystko, co rozumie się jako „jakość życia”, na którą pośrednio lub bezpośrednio wpływa fakt istnienia ogrodu dachowego.

Przyszłość budownictwa – instalacja fotowoltaiczna w połączeniu z zielonym dachem

Odparowywanie nagromadzonej wody poprawia mikroklimat otoczenia: chłodzenie i nawilżanie powietrza.
Poprawa izolacyjności akustycznej wskutek większej podatności na drgania całej powierzchni i dobre pochłanianie dźwięków dzięki strukturze warstw wegetacyjnych.
Filtrowanie szkodliwych substancji i pyłów oraz redukcja elektrosmogu.
Poprawa warunków mieszkania i pracy dla ludzi, zwłaszcza w przypadku użytkowych ogrodów dachowych i dodatkowe powierzchnie mieszkalne oraz użytkowe.

Bardzo zauważalna staje się tendencja do użytkowych intensywnych upraw dachowych, z miejscami do rekreacji i komunikacji. Na centrach handlowych, biurowcach, hotelach, szkołach, przedszkolach, parkingach powstają nie tylko powierzchnie do zabawy i uprawiania sportów, lecz przede wszystkim miejsca spotkań dla młodszych i starszych pokoleń.

Teraźniejszość i przyszłość – miejsce pracy na dachu

Każdy inwestor będzie zadowolony, ponieważ grunt pod te tereny jest darmowy. A w obliczu cen działek budowlanych w dużych miastach wydatki na intensywną uprawę dachową na pewno będą niższe niż koszty nowego placu budowy. Nie wspominając o tym, że o takie działki w centrach miast jest niezwykle trudno.

Pielęgnacja i konserwacja na etapie użytkowania
Pielęgnacja i konserwacja w równej mierze dotyczy dachów zazielenionych i zwykłych. Dach z balastem żwirowym także wymaga corocznego przeglądu i serwisu. Kontroluje się przy tym stan połączeń i urządzeń odwadniających – podobnie jak na dachu z uprawą intensywną. Na dachu zielonym usuwa się niepożądane wysiewki i ewentualnie rozsypuje nawóz. Nakłady finansowe intensywnego dachu zielonego wynoszą od ok. 0,50 do 2 euro za metr kwadratowy, w zależności od powierzchni połaci. Regularne fachowe inspekcje mają decydujący wpływ na żywotność funkcjonowania zielonego dachu i gwarantują, że wytrzyma on co najmniej tak długo, jak sama budowla, na której się znajduje. Istnieje sporo przykładów budynków, na których zielony dach był w pełni funkcjonalny, natomiast zburzyć trzeba było sam budynek, bo był za stary lub nakłady na remont przewyższyłyby jego wartość.

Dr Günter Mann
Kierownik Działu Marketingu
Optigrün International AG

Źródło: Dachy Płaskie, nr 3 (12) 2011