Dachy Płaskie

Centrum Nauki Kopernik - Symbioza z naturą

Każdy duży konkurs architektoniczny na obiekt zlokalizowany w wyraźnym i trudnym zarazem kontekście urbanistycznym prestiżowej w strategii miasta przestrzeni użyteczności publicznej to miejsce konfrontacji wielu idei, nowych pomysłów, świeżego spojrzenia, mnogości poszukiwań. Zestawienie tych wszystkich elementów w jednym miejscu i jednym czasie stwarza inwestorowi (reprezentowanemu przez sąd konkursowy) możliwość przyjrzenia się kierunkom, w których podąża współczesna architektura i wybór pracy, która oprócz cech współczesności, zachowując przejrzystość przekazu architektonicznego, najlepiej odpowiedziała na kontekst miejsca.

Centrum Nauki Kopernik z lotu ptaka

Zwycięska praca w konkursie na Centrum Nauki Kopernik rozwija jeden z nurtów współczesnej architektury, której nadrzędnym elementem jest poszukiwanie takiej formy budynku, która będzie sprzyjała rekompozycji krajobrazu. Obiekt architektoniczny uzupełnia przestrzeń o jeszcze jeden „twór natury”, a architekci wykorzystują w swych projektach elementy naturalnego krajobrazu, tworząc jego imitację. Jest to architektura szukająca symbiozy z przyrodą.

Według zwycięskiej koncepcji Centrum Nauki „Kopernik” łączy pojęcie „formy” i „nie-formy” we współczesnej architekturze: perforacje w dużej jamie; jama przykryta przez typową wegetację otaczającego krajobrazu – ogród geologiczny na dachu Centrum. Projekt staje się symbolem, kulturalnym kompendium, kiedy to architektura w świętowaniu nauki i dzieła sztuki wnosi i popiera krajobraz jako kształt miasta.

W przypadku projektu Centrum Nauki Kopernik i jego otoczenia głównym celem jest odzyskanie naturalnych, charakterystycznych elementów styku lądu i wody na fragmencie lewego, zurbanizowanego brzegu Wisły, na wzór prawego, naturalnego do dziś nabrzeża. Nowa jakość krajobrazowa powstaje w wyniku działań symulujących w projekcie proces erozji rzecznej oraz wód opadowych. Największy fenomen rzecznej i deszczowej aktywności – erozja – staje się sceną dla konstruowania zewnętrznych, jak również wewnętrznych przestrzeni funkcjonalnych i elementów architektonicznych: łachy rzeczne, plaża miejska, ogrody kamienne, rozlewiska, niecki i sztuczne wzgórza, kratery/patia, ściany zewnętrzne/elewacje. Zwycięska koncepcja zakłada, że to miejsce będzie żyło i stanowiło ciekawą ofertę zarówno dla zainteresowanych wewnętrzną ekspozycją centrum, jak również dla tych, którzy nie mają ochoty zaglądać do środka. Nadanie warszawskim bulwarom charakteru przyjaznej i ciekawej przestrzeni publicznej stworzy możliwość atrakcyjnego i pożytecznego spędzania wolnego czasu. Daje też szansę na atrakcję turystyczną o międzynarodowym znaczeniu.

Rozwiązania funkcjonalne i materiałowe
Centrum Nauki Kopernik jest kompleksem budynków o dwóch kondygnacjach naziemnych i maksymalnej wysokości 12 m (lokalne przewyżki do 16 m wysokości: platforma widokowa planetarium oraz punkt zawieszenia wahadła Foucaulta) i jednej kondygnacji podziemnej.

Plan dachu

Jego bryła powtarza wielką skalę obiektów sąsiedztwa: budynku nieistniejącej elektrociepłowni Powiśle oraz gmachu biblioteki UW. We wnętrzu masywność ta zostaje rozbita i, pod względem wizualnym, budynek staje się „porowaty”. Sperforowana kraterami/patiami wielka żelbetowo-stalowa skorupa mieszcząca jednoprzestrzenną powierzchnię ekspozycyjną otoczona jest parawanem z płyt włóknisto–betonowych, utrzymanych w tonacji kolorów ziemi. Spękania elewacyjne regulują dopływ światła do wnętrza Centrum Nauki, odprowadzają w naturalny sposób wodę z dachu i tworzą oddychającą, reagującą na bodźce zewnętrzne szczelną kurtynę opasującą terytorium Centrum, a jednocześnie funkcjonują jak skóra ukazująca życie organizmu, przepuszczająca impulsy z zewnątrz.

Dach
Na powierzchni dachu nad przestrzenią wystawienniczą znajduje się ogólnie dostępny ogród geologiczny. Zarówno dach, jak i cały teren wokół Centrum lekko falują. Powstał w ten sposób obcy, lecz wewnętrznie spójny pejzaż niemalże księżycowy.

Dach „Kopernika”
Fot. Filip Klimaszewski

Kopuła planetarium została ukryta w głazie narzutowym (geometria erozji). Jest to najbardziej wysunięta w stronę Wisły część kompleksu – zarazem jego główna dominanta. To, co w dzień wydaje się ciężkim bezkształtnym głazem, pozostałością geologiczną po minionych epokach, nocą dzięki zastosowaniu blachy perforowanej jako zewnętrznej powłoki elewacyjnej, żarzy się światłem wewnętrznym niby meteor – odprysk wszechświata, ukazując tym samym swą wewnętrzną strukturę. Budynek ma unikalną strukturę przestrzenną wnętrza. Intencją autorów projektu było, aby to miejsce dzięki przyjętym rozwiązaniom architektonicznym mówiło o odwiecznych czasach, kiedy to ziemia była nietknięta przez pracę człowieka. Ta architektura zamierza wywołać prehistorię, pokojową ziemię na wzór np. Acapuerca, gdzie ukryte są tajemnice naszych początków, gdzie konstruujemy miejsca badań naukowych, gdzie nasza najnowsza wiedza i większość zaawansowanych technologii jest wyrażonych poprzez sieć kolorowych hologramów, przez skodyfikowane próbki i skomplikowane etykiety. Wszystko to w zetknięciu z brunatno-żółtawym naturalnym tłem „jaskini”. Kratery, patia – wewnętrzne ogrody z naturalnym krajobrazem, które penetrują wnętrze Centrum od dachu po przyziemie powodują, iż otrzymujemy przestrzeń światła, niepewności, odbić i głębi – kontrast pomiędzy dwoma estetykami, jedną odziedziczoną przez nas od milionów lat, drugą wymyśloną i stworzoną przez nowe wieki. Idea tajemniczości znajduje odzwierciedlenie również w doborze różnorodnych materiałów i powierzchni – gładkich, porowatych, wygłuszających – które mają stworzyć nastrój dziewiczego terenu, dopiero czekającego na poznanie. Szczególnie temu zagadnieniu autorzy zwycięskiego projektu poświęcili znaczną część opracowania. Centrum Nauki Kopernik pomyślano jako budynek budzący ciekawość i chęć poznania nie tylko poprzez ekspozycję wewnętrzną, ale także poprzez potraktowanie samej skorupy jako eksponatu, wręcz jako żywego organizmu. Oprócz wymiaru estetyczno-percepcyjnego, celem tych analiz i badań było zgłębienie idei krajobrazu i uczynienie z niej specyficznego obszaru współczesnej architektury.