Błędy projektowe oraz wykonawcze przyczyną usterek tarasu

Fot. 1: Widok budynku z tarasem w poziomie stropodachu nad II piętrem  

Wstęp
Błędy projektowe oraz wykonawcze mają bezpośredni wpływ na bezpieczeństwo konstrukcji i bezpieczeństwo użytkowania budynków. Dotyczy to nie tylko projektowania i późniejszego wykonawstwa elementów podstawowego układu konstrukcyjnego, ale odnosi się również do warstw wykończeniowych elementów budynku – w tym tarasów oraz loggi i balkonów [1]. Usuwanie usterek tarasów w użytkowanych wielorodzinnych budynkach mieszkalnych jest skomplikowane organizacyjnie, ponieważ obiekty te są najczęściej cały czas eksploatowane, a sama lokalizacja tarasów w budynku uniemożliwia bezpośredni do nich dostęp. Konieczne jest stosowanie rusztowań zewnętrznych w celu dostępu do tarasów, w szczególności tych usytuowanych w poziomie stropodachu [2].

Celem artykułu jest przedstawienie wpływu popełnionych błędów projektowych oraz wykonawczych, które skumulowane doprowadziły do powstania stanu przedawaryjnego tarasu w postaci rozległych usterek wilgotnościowych w obszarze lokali mieszkalnych usytuowanych w poziomie ostatniej kondygnacji budynku, jak również usterek warst wykończeniowych tarasu. W artykule przedstawiono zaproponowany sposób usunięcia występujących usterek tarasu.


Fot. 2: Widok tarasu z balustradami pełnościennymi

Dane ogólne
Budynek stanowiący element osiedla mieszkaniowego zrealizowany został w technologii tradycyjnej, udoskonalonej, z podziemną halą garażową w poziomie przyziemia oraz z 3–4 kondygnacjami nadziemnymi (fot. 1). Budynek posiadał wewnętrzną klatkę schodowa o konstrukcji żelbetowej, monolitycznej. Mury zewnętrzne w poziomie kondygnacji nadziemnych o grubościach 25 cm wykonano z poryzowanej cegły ceramicznej oraz ocieplono warstwą styropianu o grubości 12 cm według rozwiązań technologii BSO (Bezspoinowy System Ocieplania). Stropy międzykondygnacyjne wykonano jako żelbetowe, monolityczne, w których płyty zazbrojone zostały jako dwukierunkowe. W poziomie stropu nad II piętrem (nad trzecią kondygnacją) zaprojektowano taras przynależny do jednego z dwóch lokali mieszkalnych usytuowanych w poziomie III piętra – dostęp do tarasu możliwy był tylko i wyłącznie z lokalu w poziomie ostatniej kondygnacji. Taras posiadał pełnościenne balustrady zewnętrzne, woda odprowadzana była przez wpusty dachowe.

Opis usterek tarasu
W trakcie tzw. rocznego przeglądu budynku (Kontrola stanu technicznego obiektu budowlanego) stwierdzono usterki warstw wykończeniowych tarasu, jak również rozległe usterki i uszkodzenia pochodzenia wilgotnościowego  w obszarze węzła stropowo-ściennego w poziomie kondygnacji poniżej tarasu.

Okładzina tarasu wykonana została z płytek mrozoodpornych. Na ok. 40% powierzchni tarasu okładzina uległa odparzeniu (odspojeniu od warstwy gładzi betonowej). Okazało się, że płytki ułożono bez zastosowania szczelin dylatacyjnych (fot. 2). Płytki były odspojone zarówno na powierzchni płaskiej (fot. 3), jak i przy cokole wzdłuż balustrad pełnościennych.


Fot. 3: Odspojenie płytek mrozoodpornych od warstwy gładzi betonowej – widoczne wykruszenie spoiny pomiędzy płytkami

Odprowadzenie wody z tarasu wykonano z zastosowaniem wpustów dachowych (powierzchniowych) odsuniętych od lica wewnętrznego balustrady pełnościennej o ok. 6 cm (fot. 4). W wykonanej odkrywce stwierdzono, że okładzina z płytek mrozoodpornych została ułożona na warstwie kleju grubości ok. 2 cm (fot. 5) na gładzi betonowej o grubości ok. 5 cm, która nie posiadała zbrojenia przeciwskurczowego. W odkrywce stwierdzono także intensywne zawilgocenie gładzi betonowej, wykonanej prawdopodobnie na kruszywie jednofrakcyjnym (fot. 6). Do wykonania izolacji termicznej zastosowano gruboziarnisty styropian o luźnej strukturze, według oceny wzrokowej odmiany EPS70 (FS15) o grubości 15 cm (fot. 7). Na konstrukcji stropodachu ułożone zostały 2 warstwy podkładowej papy termozgrzewalnej o grubości 4 mm na welonie poliestrowym (fot. 8). Wierzch płyty stropowej został zagruntowany materiałem bitumicznym przed realizacją warstw wykończeniowych tarasu.


Fot. 4: Usytuowanie wpustu dachowego w stosunku do pełnościennej balustrady. Leżał on zbyt blisko attyki, w dodatku spadek powierzchni był zbyt mały

Analiza stanu technicznego tarasu
Dokumentacja projektowa przewidywała wykonanie warstw w kolejności zbliżonej do układu w tzw. tarasie klasycznym [3], [4], w którym izolacja przeciwwodna znajduje się powyżej izolacji termicznej. Opisaną poniżej kolejność warstw przywołano na podstawie dokumentacji projektowej z opisu zamieszczonego na rysunkach:

1. warstwa wykończeniowa – gres na kleju 1 cm; w projekcie nie określono metody klejenia płytek okładzinowych (należało zastosować tzw. metodę kombinowaną, tj. rozprowadzenie kleju po podłożu z zastosowaniem grzebienia oraz następnie ułożenie kleju na całej powierzchni płytek; rozwiązaniem alternatywnym było zastosowanie kleju samorozlewnego). Ponadto w dokumentacji nie opisano sposobu wykonania dylatacji warstwy okładziny z płytek mrozoodpornych i znajdującej się poniżej warstwy gładzi betonowej,
2. warstwa dociskowa – jastrych cementowy grubości 4 cm; w projekcie nie zamieszczono zalecenia zastosowania zbrojenia przeciwskurczowego. Z uwagi na fakt, że układ warstw był zbliżony do układu warstw tarasu klasycznego oraz uwzględniając brak hydroizolacji podpłytowej, warstwa gładzi betonowej powinna zostać wykonana jako porowata na tzw. grubym kruszywie w celu umożliwienia umożliwienia penetracji wody opadowej. Rozwiązanie to jest jednak mniej korzystne od zastosowania izolacji podpłytkowej i tym samym zabezpieczenia warstwy gładzi przed migracją wody,
3. hydroizolacja – 2 × papa termozgrzewalna; zamieszczone w projekcie zalecenie wykonania izolacji przeciwwodnej z papy termozgrzewalnej było rozwiązaniem poprawnym. Nie zaznaczono jednak konieczności zastosowania papy termozgrzewalnej na welonie poliestrowym, nie podano też symbolu literowo-liczbowego papy. Pomimo, że przyjęty układ warstw jest zbliżony do układu warstw w tzw. tarasie klasycznym, nie wskazano konieczności zastosowania warstwy poślizgowej ułożonej bezpośrednio na warstwie izolacji przeciwwodnej,
4. izolacja termiczna – hydropian 15 cm; zastosowanie tego materiału było dopuszczalne ze względów technicznych. Przyklejenie papy termozgrzewalnej metodą na gorąco jest technicznie niemożliwe do wykonania bez destrukcji materiału termoizolacyjnego. W projekcie brakowalo zalecenia zastosowania (jak powinno mieć to miejsce w przypadku tarasu klasycznego) warstwy dociskowej z gładzi betonowej o grubości ok. 5 cm, dylatowanej w pola o powierzchni ≤ 10 m2 przy stosunku boków od 1:1 do 1:1,5.
5. paroizolacja – folia PE; w projekcie brakowało zaleceń dotyczących konieczności wykonania zakładów (w celu uzyskania szczelnej membrany) oraz informacji na temat grubości folii PE,
6. warstwa spadkowa – 1-procentowy jastrych cementowy grubości min. 1  cm; spadek należało wykonać w płycie stropodachu – wykonanie gładzi betonowej o grubości 1 cm jest niewskazane ze względów technologicznych,
7. płyta stropowa grubości 22 cm; rozwiązanie konstrukcji płyty stropodachu nie wpływało na zakres usterek tarasu.

W rzeczywistości warstwy wykończeniowe zrealizowane zostały w układzie stanowiącym rozwiązanie pośrednie pomiędzy tarasem klasycznym a stropodachem odwróconym. Oto faktyczny układ warstw opisywanego tarasu:

1. gres na kleju; płytki okładzinowe ułożone zostały w sposób niestaranny – w czasie opukiwania występował „głuchy” odgłos, a odspojone płytki nie posiadały kleju na całej powierzchni. Zastosowana grubość kleju wynosząca od 2 cm nie była rozwiązaniem poprawnym (grubość warstwy kleju nie powinna przekraczać 5–6 mm). Brak izolacji przeciwwodnej podpłytowej był poważnym błędem wykonawczym. Okładzina z płytek nie posiadała dylatacji, co także było poważnym błędem (brak możliwości kompensacji odkształceń okładziny, co skutkowało powstawanie jej uszkodzeń). Nachylenie płaszczyzny tarasu w kierunku wpustów nie przekraczało 0,5%. Wpusty zamontowane zostały przy krawędziach budynku, co powodowało, że woda opadowa miała wydłużoną drogę spływu, a spływając zalewała balustrady pełnościenne. Zamontowane wpusty dachowe nie posiadały wbudowanych niskonapięciowych grzałek elektrycznych, przeciwdziałających tworzeniu się korków lodowych,  
2. gładź betonowa ok. 5 cm; nie zastosowano zbrojenia przeciwskurczowego, a wykonana gładź miała strukturę porowatą, co w połączeniu z brakiem podpłytkowej izolacji przeciwwodnej przyczyniało się do jej zawilgocenia, a w przypadku obniżonych temperatur powodowało odpadanie płytek wskutek zamarzania wody w porach gładzi [5], [6],
3. styropian 15 cm; zastosowano gruboziarnisty styropian o strukturze średniozwartej (według oceny wzrokowej był to polistyren ekspandowany EPS70 (FS15)), charakteryzujący się podwyższoną odkształcalnością oraz nasiąkliwością, co prowadziło do deformacji gładzi betonowej, a w konsekwencji do spękań okładziny z płytek mrozoodpornych. W jego miejsce powinien być zastosowany polistyren ekstrudowany (styrodur XPS), polistyren ekspandowany o własnościach eksturdowanego (styropian EPSP) lub polistyren ekspandowany o podwyższonych właściwościach mechanicznych (styropian EPS200),
4. 2 × papa termozgrzewalna; zastosowano podwójną warstwę papy termozgrzewalnej: podkładową oraz wierzchnią. Obie papy posiadały welon poliestrowy, co było rozwiązaniem poprawnym,
5. płyta stropowa; rozwiązanie konstrukcji płyty stropodachu nie wpływało na zakres usterek tarasu. Spadek tarasu wyprofilowany został w poziomie wierzchu konstrukcji stropodachu.

Z uwagi na zmiany  wprowadzone na etapie prac budowlanych układu warstw taras w poziomie stropodachu zrealizowany został w sposób odmienny niż przewidywała to podstawowa dokumentacja projektowa.


Fot. 5: Płytka okładziny tarasu – widoczna warstwa kleju mrozoodpornego o grubośc ok. 2 cm. Kleju nie powinno być więcej niż 5-6 mm!


Fot. 6: Materiał użyty do wykonania warstwy dociskowej – jednofrakcyjna gładź betonowa

Zarówno pierwotny, jak i zmodyfikowany układ warstw wykończeniowych nie gwarantowały bezusterkowej eksploatacji lokali mieszkalnych poniżej tarasu. Taras wymagał przebudowy w celu uzyskania stanu pełnej sprawności technicznej.

Rozwiązanie projektowe usunięcia usterek tarasu 
Uwzględniając stan techniczny stropu, w poziomie którego zrealizowany został taras, zaproponowana została rozbiórka istniejącego tarasu oraz odtworzenie jego warstw w układzie klasycznym zmodernizowanym:

• demontaż do poziomu wierzchu stropu istniejącego układu warstw wykończeniowych,
• demontaż istniejących wpustów podłogowych do odprowadzenia wód opadowych,
• w przypadku wpustów dachowych usytuowanych bezpośrednio przy attykach pełnościennych przebudowa ich podłączenia tak, aby znajdowały się w odległości min. 100 cm od attyk. Należało zastosować wpusty dachowe zaopatrzone w niskonapięciowe grzałki elektryczne,
• na górnej powierzchni płyty stropodachu wykonanie warstwy przyczepnej z zastosowaniem mineralnej, modyfikowanej polimerami, drobnoziarnistej zaprawy cementowej,
• reprofilacja górnej powierzchni płyt balkonowych mineralną, modyfikowaną polimerami, drobnoziarnistą zaprawą cementową na bazie mikrokrzemionki,
• zagruntowanie podłoża przy użyciu modyfikowanego SBS-em szybkoschnącego roztwóru gruntującego,
• wykonanie izolacji przeciwwodnej stropodachu stosując układ dwuwarstwowy: 1 × papę termozgrzewalna na tkaninie szklanej modyfikowaną SBS-em (warstwa podkładowa, np. firmy Izolmat Plan PYE G200 S4) + 1 × papę termozgrzewalną na włókninie poliestrowej modyfikowaną SBS-em (warstwa wierzchnia, np. firmy Izolmat Plan PYE PV250 S5),
• ułożenie izolacji termicznej o grubości 15 cm z zastosowaniem polistyrenu ekspandowanego (styropianu) EPS200 (zmniejszenie grubości materiału termoizolacyjnego bez pogorszenia warunków ochrony termicznej budowli można uzyskać również stosując jako materiał termoizolacyjny polistyren ekstrudowany (styrodur) XPS. Zastosowanie polistyrenu ekspandowanego o właściwościach polistyrenu ekstrudowanego EPSP ze względów ekonomicznych jest niecelowe),
• wykonanie warstwy dociskowej z betonu klasy C20/25 o grubości ok. 6 cm ze spadkiem 2%. Beton należy zazbroić przeciwskurczowo siatką z prętów ∅ 3 mm o oczkach 15 × 15 cm² lub zastosować zbrojenie rozproszone. Wykonana warstwa dociskowa powinna być zdylatowana w pola o powierzchni ≤ 10 m² przy stosunku boków pól od 1:1 do 1:1,5,
• wykonanie izolacji przeciwwodnej typu podpłytkowego z zastosowaniem mineralnej mikrozaprawy uszczelniającej, mostkującej pęknięcia i zarysowania,
• zabezpieczenie szczelin dylatacyjnych taśmą uszczelniającą dwustronnie powlekaną,
• ułożenie zewnętrznej okładziny ochronnej z płytek mrozoodpornych, z zastosowaniem cienkowarstwowej elastycznej zaprawy klejącej,
• uzupełnienie spoin pomiędzy płytkami uelastycznioną fugą wąską. Okładzinę z płytek mrozoodpornych należy zdylatować stosując systemowe profile dylatacyjne – linie podziału pól powinny pokrywać się z liniami podziału warstwy dociskowej,
• odtworzenie cokolików przyściennych na budynku oraz balustradach pełnościennych.

Wnioski
Przyczyną przedawaryjnego stanu technicznego budynków bardzo często są błędy zarówno projektowe, jak również wykonawcze. Sytuacja taka miała miejsce również w przedstawionym przypadku tarasu usytuowanego w poziomie stropodachu cześci rzutu budynku mieszkalnego. Zrealizowane w obszarze tarasu rozwiązania techniczne odbiegały w sposób zasadniczy od przyjętych w obarczonej niedoskonałościami dokumentacji projektowej. Rozwiązania zastosowane zarówno na etapie projektowania, jak też wykonawstwa były niezgodne z zasadami wiedzy technicznej. Główną przyczyną usterek tarasu był brak podpłytkowej izolacji przeciwwodnej, co powodowało zawilgocenie warstwy dociskowej z gładzi betonowej i przyczyniało się do zawilgocenia materiału termoizolacyjnego. Sytuacje pogarszały dodatkowo: niewłaściwe ułożenie kleju, brak dylatacji w gładzi betonowej i w okładzinie z płytek, brak właściwego odwodnienia tarasu w postaci zbyt małego spadku płaszczyzn tarasu, powodujący powstawanie zastoisk wody oraz niepoprawne usytuowanie wpustów odwadniających.


Fot. 7: Materiał zastosowany do wykonania izolacji termicznej – gruboziarnisty polistyren ekspandowany (styropian EPS) 


Fot. 8: To rozwiązanie było prawidłowe: hydroizolacja z dwóch warstw podkładowej papy termozgrzewalnej o grubości 4 mm na welonie poliestrowym

Na zakres uszkodzeń wilgotnościowych w lokalach mieszkalnych poniżej tarasu wpływ miały również lokalne nieszczelności izolacji przciwwodnej wykonanej w poziomie stropodachu. Ze względu na zakres i charakter występujących usterek tarasu należało uznać je za wady ukryte budynku. Taras w zakresie warstw wykończeniowych kwalifikował się do rozbiórki i ponownego odtworzenia.

Literatura
1. Urban A.: Katastrofy budowlane w 2006 i analiza katastrof w latach 1995–2006, Materiały XXIII Konferencji Awarie Budowlane, Szczecin–Międzyzdroje 2007, 185–198.
2. Mitzel A., Stachurski W., Suwalski J.: Awarie konstrukcji betonowych i murowych, Arkady, 1982.
3. Francke B.: Izolacje wodochronne tarasów i balkonów. Projektowanie i wykonywanie. Wydawnictwo ITB, 2009.
4. Rokiel M.: Hydroizolacje w budownictwie. Wybrane zagadnienia w praktyce. Dom Wydawniczy Meritum, 2009.
5. Neville A.M.: Właściwości betonu. Wydawnictwo Polski Cement, Kraków, 2000.
6. Jamroży Z.: Beton i jego technologie, PWN, Warszawa, 2005.

dr inż. Maciej Niedostatkiewicz
Politechnika Gdańska
Pracownia Projektowo–Inżynierska
Maciej Niedostatkiewicz


CZYTAJ WIĘCEJ

Profile i okapniki firmy Sopro zabezpieczą tarasy oraz balkony
Trwały balkon i taras dzięki systemom firmy Sopro
Błędy na dachach użytkowych, cz. 1. Błędy projektowo-techniczne

---